Proefschrift "Antibiotic Stewardship. Prerequisites, Objectives and Strategies"

Op 2 december 2022 heeft Emelie Schuts haar proefschrift "Antibiotic stewardship: Pre-requisites, objectives and strategies" verdedigd aan de Universiteit van Amsterdam. Het proefschrift is onderverdeeld in drie thema’s.

Deel I richt zich op structurele of systeemvereisten voor stewardship. Er werd aangetoond dat ziekenhuizen die een lokale versie van het online nationale ‘antibiotica boekje’ (SWAB-ID) gebruiken, een uitgebreider en meer richtlijn-conform antibioticabeleid hebben in vergelijking met ziekenhuizen die ervoor hebben gekozen om volledig hun eigen antibiotica richtlijn te ontwerpen. Tevens werd aan de hand van SWAB-ID gebruikersdata geconcludeerd dat het online antibiotica boekje veel wordt gebruikt door zowel perifere als universitaire ziekenhuizen, hetgeen mogelijk bijdraagt aan het bevorderen van voorschrijven van therapie volgens de richtlijn.

Deel II gaat over de doelstellingen van een stewardship programma en gaat in op de vraag wanneer er sprake is van juist gebruik van antibiotica op patiënt niveau. Dit omvat onder andere een uitgebreide systematische review en meta-analyse om te beoordelen of antibiotic stewardship effect heeft in ziekenhuizen en verpleeghuizen op vier vooraf gedefinieerde uitkomstenmaten: klinische resultaten, bijwerkingen, kosten en bacteriële resistentie. De resultaten hiervan en aanbevelingen voor de klinische praktijk zijn ook terug te vinden in de SWAB Stewardship richtlijn.

Deel III beschrijft interventies die door de stewardship teams gebruikt kunnen worden om de stewardship doelen na te streven en zo correct gebruik van antibiotica te realiseren. Zo werd onder meer gekeken naar restrictief gebruiken van enkele reserve antibiotica op resistentiepercentages van specifieke bacteriële verwekkers. Het toepassen van een restrictief voorschrijfbeleid voor carbapenems of derde generatie cefalosporines lijkt op de korte termijn niet het, in het algemeen veronderstelde, gunstige effect te hebben van een afname in bacteriële resistentie. Volgens de bevindingen kan een restrictieve interventie wel nuttig zijn wanneer deze specifiek gericht is op een afname van de resistentie van non-fermentors tegen fluorochinolonen en piperacilline-tazobactam.

Tenslotte werd er gekeken of er tussen etnische groepen verschillen zijn in kennis en gebruik van antibiotica en of kennis over antibiotica geassocieerd is met antibioticagebruik. Gegevens van 21.617 deelnemers van Surinaamse, Turkse, Marokkaanse, Ghanese en Nederlandse afkomst uit het HELIUS-onderzoek werden gekoppeld met gegevens uit een ziektekostenverzekeringregister. Hieruit bleek dat een lager niveau van antibioticakennis niet noodzakelijkerwijs geassocieerd is met toegenomen antibioticagebruik, wat aangeeft dat interventies specifiek gericht op het verbeteren van kennis onvoldoende zouden kunnen zijn om het totale antibioticagebruik onder de algemene bevolking te verminderen.

Emelie Schuts, huisarts in opleiding, Amsterdam UMC